Voor pro
Van bijlage naar beleid: geef mantelzorg de plek die het verdient
Je hebt je vakantiedagen anders ingezet, je werk wat aangepast, je eigen leven even op pauze gezet. Om te zorgen voor je moeder, partner, kind of buurvrouw. Zit je dan te wachten op die ene blijk van waardering? Een kaart, een attentie, een cadeaubon?
De reacties zijn wisselend. Een deel van de mantelzorgers dat geregistreerd staat voelt zich hierdoor gezien – en dat ís waardevol. Maar voor velen voelt het ook ongemakkelijk. Want op andere momenten staan ze tegenover een gesloten loket: bij de Wmo, in het onderwijs, bij de zorg zelf. Dan voelt de mantelzorgwaardering eerder als een doekje voor het bloeden. Zeker wanneer het wordt gepresenteerd als een ‘tegemoetkoming voor belangrijk werk’.
Laat één ding duidelijk zijn: een flink aantal gemeenten doen oprecht hun best. Er zijn betrokken ambtenaren, goede intenties, mooie initiatieven. Maar zolang de waardering blijft steken in één jaarlijks moment of een symbolisch gebaar, missen we iets fundamenteels. Erkenning begint niet bij een bos bloemen, maar bij beleid. Bij het besef dat mensen die zorgen voor een ander geen beleidsvoetnoot zijn, maar het fundament onder ons gezondheidslandschap.
Mantelzorg verdient een vaste plek in beleid – niet aan de randen, maar in het hart ervan. Zodat ondersteuning geen loterij meer is, maar een betrouwbare basis. Ongeacht waar je woont, wie je bent of hoeveel je van iemand houdt. En daarom moeten we van bijlage naar beleid.
Mantelzorg verdient meer dan bijvangstbeleid
Eén op de drie Nederlanders zorgt langdurig en intensief voor een naaste. Dat is geen bijzaak. Dat is het fundament onder ons gezondheidslandschap, onze zorg. Toch wordt mantelzorg nog steeds weggemoffeld in de marges van de Wmo, als “bijlage” of “beleidslijn sociaal domein”. Dat is een fundamentele denkfout.
Zolang mantelzorg meeloopt als bijproduct van bredere beleidskaders, ontstaat er onduidelijkheid. Voor iedereen. Gemeenten mogen zelf bepalen hoeveel ze doen – en vaak is dat te weinig. De één heeft een mantelzorgsteunpunt met meerdere consulenten, de ander geeft jaarlijks een bloemetje. En vaak als sluitpost op de gemeentelijke begroting. Er is geen landelijk vangnet. Geen minimumrechten. Geen regie.
En dat terwijl het systeem wél rekent op de inzet van deze mensen die zorgen voor een dierbare. Meer zelfs: het is ervan afhankelijk. Door vergrijzing, personeelstekorten en oplopende zorgkosten wordt informele zorg steeds crucialer. Maar als we mantelzorgers niet serieus gaan ondersteunen, slaan we een gat in ons eigen vangnet.
Het dubbele boemerangeffect – systeemrisico in de maak
Wat we nu doen, is risicovol – op menselijk én maatschappelijk niveau. Mensen die zorgen voor een ander lopen vast in bureaucratie, verdwalen in regelwoud, weten vaak niet eens wát ze kunnen aanvragen. En het netwerk eromheen vaak ook niet. Gevolg: hulp komt te laat.
En dan keert het systeem zich tegen zichzelf. De zorgende valt uit – fysiek, psychisch, financieel – én degene voor wie gezorgd wordt, komt alsnog in het professionele zorgcircuit. Twee mensen in plaats van één die een beroep doen op de formele zorg. Dat is het dubbele boemerangeffect.
De kosten? Niet alleen menselijk leed, maar ook extra druk op zorgpersoneel, meer druk op het sociaal domein, extra Wlz-indicaties, langer ziekteverzuim, en op termijn mogelijk arbeidsongeschiktheid. Precies wat men dacht te voorkomen door ‘meer op mantelzorg te leunen’, maakt het systeem uiteindelijk duurder én instabieler.
Wat is nodig? Vijf heldere stappen
- Een eigen beleidslijn voor mantelzorg.
Niet meer als bijzaak in de Wmo, maar als zelfstandige pijler. Idealiter met landelijke regie, minimale normen (denk aan respijtzorg, jaarlijkse waardering, cliëntondersteuning) en een beleidsadviseur met daadwerkelijke focus op mantelzorg. Gelijke basisrechten voor iedereen die langdurig voor een ander zorgt. - Een herkenbare infrastructuur.
Elke gemeente of regio moet een duidelijk plek hebben waar je als mantelzorger terecht kan – één ingang, laagdrempelig, menselijk. Niet alleen voor individuele mantelzorgers essentieel. Maar zeker ook voor de professionals om zowel de mantelzorger en de zorgbehoevende heen van belang. - Een meerjarenprogramma.
Ontwikkel beleid met visie. Spoor onzichtbare zorgers op, investeer in preventie, werk samen met werkgevers en onderwijs. Zorg voor rust, ruimte en erkenning – structureel, niet incidenteel. En doe boter bij de vis. Niet alleen met de mond belijden. Van bijlage naar beleid. - Een zorgvuldige taal en benadering.
Wie zorgt, noemt zichzelf geen mantelzorger. Het voelt vanzelfsprekend. Beleidstaal als ‘onmisbaar werk’ of ‘oplossing voor personeelstekort’ doet tekort aan die realiteit. Bejegen mensen niet als beleidsinstrument, maar als mens. - Digitalisering die menselijkheid versterkt.
De zorgende van nu – en zeker van de toekomst – komt er niet met Google of een telefoonnummer tussen 9 en 17 uur. mensen haken af bij stroperigheid of onduidelijke loketten. Investeer in toekomstbestendige, toegankelijke en mensgerichte digitale hulpmiddelen. Niet als vervanging, maar als versterking van menselijk contact.
Zorg voor de zorgers
Het is tijd om van bijlage naar beleid te gaan. We kunnen ons geen vrijblijvendheid meer veroorloven. Mensen die zorgen voor een ander zijn geen verlengstuk van het systeem – ze zijn de stille motor eronder. Ze verdienen geen bloemen als excuus, maar beleid dat klopt. Met visie, structuur en respect. Van symboliek naar systeem. Van versnippering naar samenhang.
Wij denken graag mee. Over beleid, over communicatie, over innovatieve hulpmiddelen die mantelzorgers écht helpen – nu en in de toekomst. Wil je stappen zetten in jouw gemeente, organisatie of regio? Neem contact op. Laten we het samen beter doen voor de mensen die zorgen.
